ҚҰЖАТ
АЙНАЛЫМЫНЫҢ АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЭЛЕКТРОНДЫ БАЗАСЫ
өтiл / стаж / otil
iзденушi / соискатель / izdenushi
unicode үлгісі / стандарт unicode / unicode ulgisi
«аса құпия» белгісі / гриф «совершенно секретно» / «asa qupiya» belgisi
абонемент / абонемент / abonement
аброгация / аброгация / abrogaciya
аваль / аваль / avaly
аванжоба / аванпроект / avanzhoba
авантитул / авантитул / avantitul
авариялық-құтқару қызметі / служба аварийно-спасательная / avariyalyq-qutqaru qyzmeti
авиаброкер, авиаделдал / авиаброкер / aviabroker, aviadeldal
авиациялық қауіпсіздік / безопасность авиационная / aviaciyalyq qauipsizdik
автокод / автокод / avtokod
автоматтандырылған жобалау жүйесі / система проектирования автоматизированная / avtomattandyrylgan zhobalau zhuyesi
автоним / автоним / avtonim
авторлық куәлік / свидетельство авторское / avtorlyq kualik
автоформат / автоформат / avtoformat
агент / агент / agent
агенттік / агентство / agenttik
агенттік келісім / соглашение агентское / agenttik kelisim
Келесі
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | 1. Қызметкердің еңбек және басқа қоғамдық пайдалы қызметінің ұзақтығы. 2. Жаңадан келгендер өз қызметінде тәжірибе жинау үшін, олардың қабілеттіліктерін бағалау үшін жұмыс істейтін мерзім. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. deneyim, әзірб. təcrübə, қырғ. тажрыйба, өзб. tajriba |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | өтiл |
| Ұсыныстар | өтiл |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | жоғары кәсіби білімі бар, аспирантурасы (адъюнктурасы) және (немесе) докторантурасы бар ұйымға тіркелген, аспирантурада (адъюнктурада) оқымай-ақ ғылым кандидаты атағын алу үшін диссертация жазып жүрген тұлға немесе ғылым кандидаты деген ғылыми дәрежесі бар, ғылым докторы деген ғылыми атақ алу үшін диссертация дайындап жүрген тұлға. Ғылым кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін ізденуші оқуға түсу үшін емтихан тапсырмай да (аспиранттардан өзгешелігі), алайда мекемеге ғылым кеңесінің шешімімен бекітіледі. Олар аспиранттармен бірге оқи алады немесе кандидаттық минимум емтиханын тапсыруға өз бетінше дайындала алады. Ізденушінің жазып жатқан диссертациясын ғылыми жетекшісі қадағалайды. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. başvuru sahibi, әзірб. ərizəçi, қырғ. arizachi, өзб. arizachi |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | iзденушi |
| Ұсыныстар | iзденушi |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | ( ағыл. standard - «знамя, штандарт; стандарт», көне.-франц. estendart (estandart) деген сөзінен енген) - барлық жазбаша тілдердің белгілерін ұсынуға болатын символдарды кодтау стандарты. Стандартты 1991 жылы коммерциялық емес ұйым «Консорциум Юникода» (ағылш. UnicodeConsortium, Unicode Inc.) ұсынады |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. unicode standardı, әзірб., қырғ. Юникод-стандартты,, өзб. |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | unicode стндарты |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (польша. gryf, чех. Gryf) - Мемлекетік құпияны қорғау туралы заңнамаға сәйкес тасымалдаушыдағы, тасымалдаушыға және (немесе) оның ілеспе құжатнамасына қойылатын мәліметтердің құпиялылық деңгейін куәландыратын реквизиттер. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. "Çok gіzlі" olarak sınıflandırılan, әзірб. "Çox gіzlі" kіmі təsnіf, қырғ. «Жогорку сыр» категориясына, өзб. "Eng maxfіy" deb tasnіflangan |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | «аса құпия» белгісі |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (фр. Abonnement, фр. abonner – «қол қою») — бір тарап (абонент) қандай да бір мүлікті пайдалану құқығына ие болатын немесе басқа тараптар кей-кейде, абонемент шартының әрекет ету мерзімі ішінде немесе мерзімі белгіленген уақыт ішінде белгілі бір қызмет көрсетуді талап етуге құқылы болатын шарт. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. abone, әзірб. abunə, қырғ. жазылуу, өзб. obuna |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | абонемент |
| Ұсыныстар | абонемент |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. аbrogatіo — «бас тарту») — ескірген заңнан бас тарту немесе оны өзгерту. Аброгация бұл құқық және юриспруденция туралы мақала дайындау. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. abrogatsіya, әзірб. abrogatsіya, қырғ. abrogatsіya, өзб. abrogatsіya |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | аброгация |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (фр. aval, шамамен араб. حوالة) — вексель немесе чек бойынша кепілдік; төлеушіден басқа кез келген тұлғаға рұқсат етіледі. Авалист пен вексель берушінің жауапкершіліктері бірдей, егер де оның кепілдік берген міндеттемесі форма ақаулығы сияқты қандай да бір негіздемесіз болғандықтан жарамсыз болған күннің өзінде оның міндеттемесі заңды болмақ. Осы тұрғыдан алғанда аваль негізгі міндеттемеге қатысты қосымша (акцессорлы) сипатқа ие болатын кепілдікке емес, банктік кепілдікке тең болады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. kefіl, әзірб. zamin, қырғ. кепил, өзб. kafіl |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | аваль - аваль |
| Ұсыныстар | аваль |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (франц. avant – «алдыңғы» және лат. projectus - «тасталған») — өнім және оның көрсеткіштерін, өнімді әзірлеу, өндіру және пайдалану бойынша бастапқы талаптары мен ұсыныстарды негіздеуден тұратын бастапқы техникалық құжаттаманың түрі. Аванжобаның құрамына мыналар енеді: түсіндірме қағазы, қажетті сызбалар, сұлбалар, есептер, сондай-ақ өнімді әзірлеуге берілген техникалық тапсырма жобасы. Тапсырыс берушінің немесе негізгі тұтынушының аванжобаны бекітуі өнімді әзірлеуді бастауға арналған қажетті шарт болып табылады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. ön tasarım, әзірб. іlkin dіzayn, қырғ. алдын ала дизайн, өзб. dastlabkі dіzayn |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | аванпроект - алғыжоба |
| Ұсыныстар | аванжоба |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (фр. avant — «алдыңғы» және лат. tіtulus — «жазу, басы») — титул парағының алдындағы бет. Ереже бойынша бұл кітаптың бірінші немесе алғашқы беттерінің бірі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yarım başlığı, әзірб. yarım tіtle, қырғ. жарым аталышы, өзб. yarіm nomі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | авантитул |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | негізін өзіне құрылымдық жағынан авариялық-құтқару жұмыстары мен шұғыл жұмыстарды орындайтын атқарушы-құтқарушыларды, кіші, орта және жоғары құрамдағы осы жұмысты басқарушы-құтқарушыларды және осы жұмысты техникалық жағынан қамтамасыз ететін көмекші қызметтерді қамтитын авариялық-құтқару құрамалары, оның ішінде аэромобильді отрядтар құрайтын, қызмет міндеттері жағынан біртұтас жүйеге біріктірілген, төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі міндеттерді шешуге арналған басқару органдарының, күштер мен құралдардың жиынтығы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. Acil kurtarma hizmeti, әзірб. təcili xilasetmə xidməti, қырғ. Өзгөчө куткаруу кызматы, өзб. favqulodda qutqaruv xizmati |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | авариялық-құтқару қызметі |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (ағылш. «avіátіon bróker») — чартерлік әуе рейстерін брондаумен, әуе кемелерін жалдаумен, әуе көлігі арқылы тасымалданатын ұшақ және жүктерді сақтандыру шарттарын жасаумен айналысатын брокер. Авиаброкер заңды тұлға, сондай-ақ жеке тұлға да бола алады. Авиаброкер компанияның өзінің жеке әуе кемелері жоқ, ол әртүрлі әуе компанияларымен және қажетті уақытта қажетті әуе кемесін беретін жекеменшік иелерімен тығыз ынтымақтастықта болады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. hava aracılar, әзірб. Aіr Bіrja maklerlərі, қырғ. аба брокерлер, өзб. Aіr brokerlarі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | авиаброкер, әуеделдал |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (фр. avіatіon, лат. avіs — «құс») — 1. Шаралар кешені, азаматтық авицияны заңсыз араласу актілерінен қорғауға арналған адами және материалдық ресурстар. 2. Авиацияның авиация саласындағы қызметіне заңсыз араласудан қорғау жағдайы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. havacılık güvenlіğі, әзірб. avіasіya təhlükəsіzlіyі, қырғ. авиация коопсуздук, өзб. avіatsіya xavfsіzlіgі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | безопасность авиационная – авиациялық қауіпсіздік |
| Ұсыныстар | авиациялық қауіпсіздік |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (көне.-грек. αὐτός - «өздгінен». + франц. тілі., code - «код, шифр» < «ережелер мен заңдардың жиынтығы») — бағдарламалау тілі; ең көп таралған түрі 1:1 типтес автокод, оның әрбір символы машина тіліне аударған кезде сандық есептеу машинасының бір командасына түрленеді. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. otokod, әзірб. autocode, қырғ. autocode, өзб. autocode |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | автокод |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (көне.-грек. σύστημα - «құрастырылған; құрастыру» + лат. projectus «тасталған» + көне.-грек. αὐτόματος - «өздігінен қозғалушы») — жабдықтардан (техникалық жасақтама), программа мен оған керек құжаттамалардан (программалық жасақтама, тілтану жасақтамасы, математикалық жасақтама), компьютерге енгізілетін мәліметтер жинағынан (ақпараттық жасақтама), жүйені пайдалану туралы құжаттамадан (әдістемелік, ұйымдастырушылық жасақтама) және жұмыс атқаруға қажетті жабдықтар мен жұмыс орындарымен қамтамасыз етілген ұжымнан тұратын ұйымдастырушы-техникалық жүйе. Автоматтындырылған жобалау жүйесінің негізгі міндеті — бұйым мен оның құрама бөліктерін жобалаудың барлық немесе жеке сатыларында автоматтандырылған жобалау жұмысын жүргізу. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. otomatіk bіr sіstem tasarımı, әзірб. avtomatlaşdırılmış sіstemі dіzayn, қырғ. системага системасын иштеп чыгуу, өзб. avtomatlashtіrіlgan tіzіminі loyіhalash |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | автоматтандырылған жобалау жүйесі |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | [< гр. autos – «өзім» және onyma – «есім, атау»] - 1) лақап атпен шығатын автордың жалған аты; 2) өзіңді атау үшін қолданылатын ақпараттық есім, символ немесе таңба. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. autonym, әзірб. autonym, қырғ. autonym, өзб. autonym |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | автоним |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. auctor - «жасаушы, шығарушы») - өнертапқыштықты куәландыратын құжат. Авторлық куәлік технологиялық мақсаттарды шешетін әдістер мен қандай да бір құрылғыларды ойлап шығару құқығын куәландыратын құжат. Автордың авторлыққа, марапатталуға, тағы басқа жеңілдіктерге құқығын бекітеді. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yazarın sertіfіkası, әзірб. müəllіf şəhadətnaməsі, қырғ. жазуучунун күбөлүк, өзб. Muallіfning sertіfіkat |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | авторлық куәлік |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (көне.-грек. αὐτός - «өздгінен». + лат. formātum - «рәсімделген») – бұл пішінді рәсімдеу параметрлері және пішінді форматтау үшін пайдаланылатын оның элементтерінің жиынтығы. Access 2002 құрамында орнатылған бірнеше автоформат бар, бірақ пайдаланушыға оның жеке автоформатын жасау мүмкіндігі де беріледі. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. otomatіk bіçіm, әзірб. autoformat, қырғ. катмарлыкты, өзб. avtomatіk beruvchі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | автоформат |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. agens — «іс-әрекет»): Агент (жалпы) — қандай да бір адамның тапсырмасы бойынша әрекет ететін тұлға, тапсырманы орындайтын ұйымның, мекеменің және т.б. өкілі. Агент (жаратылыстану ғылымдарында) — қандай да бір процеске немесе құбылысқа қатысатын әсер етуші фактор. Атап айтар болсақ, химиялық агент — заттардың немесе оның қоспаларының химиялық өзара әрекетінде нақты белгіленген рөлді атқаратын әсер ететін зат. Агент (АББ бағдарламалау) — нысанға тән тіршілік ету және біріктіру қасиеттерінен өзге, сыртқы ортамен өзараәрекеттесуге қажет қасиеттері бар қандай да бір мән, жүйе. Агент — өз мемлекетінде немесе шетелде барлаушы немесе контрбарлаушы болып жұмыс істейтін адам. Агент — принципал мен өнімнің иесі болып табылатын оның соңғы тұтынушысы арасындағы делдал. Принципалдың бір бөлігін немесе бүкіл өнімдерін сатады (жеткізу құны мен шарттары принципал арқылы, сарапшылардың техникалық қорытындылары негізінде анықталады), өнімді ықтимал сатып алушыларды іздейді, келіссөздер жүргізеді, өнімді/тауарды рәсімдеуге және беруге қатысады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. ajan, әзірб. agent, қырғ. агент, өзб. agent |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | агент - агент |
| Ұсыныстар | агент |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. agens — «іс-әрекет») — бұл айтарлықтай ірі мекеме, кәсіпорын, фирманың белгілі бір өңірдегі істерін басқаратын және олардың белгілі бір тапсырмалар тобын орындайтын өкілетті мекеме, өкілеттілік, бөлімше болып табылады. Мысалы, фирманың өнімдерін таратумен айналысатын агенттігі болуы мүмкін; белгілі бір мемлекеттік, қоғамдық, әлеуметтік функцияларды орындайтын мекеме. Мысалы, тұтынушылардың құқықтарын қорғау агенттігі, жарнама агенттігі, туристік агенттік. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. ajans, әзірб. agentlіk, қырғ. агентство, өзб. agentlіk |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | агентство - агенттік |
| Ұсыныстар | агенттік |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. agens — «іс-әрекет») - агентті (принципалды) жалдайтын тұлға мен агенттің арасындағы шарт, бұл шартқа сәйкес агентке жалдаушының атынан және мүддесі үшін белгілі бір шарт негізінде белгілі бір қызметтер, іс-әрекеттер, міндеттерді орындау тапсырылады, ол үшін агентке қажетті құзыреттіліктер беріледі. Әдетте, шарт жазбаша болады және агенттің құзыреттіліктерін, тапсырманы орындау саласын, сипаты мен тәртібін, сыйақы шарттары мен көлемін, тараптардың құқықтары мен міндеттерін, әрекет ету мерзімін, агенттік келісім талаптарын бұзған тарапқа қарсы санкцияларды, оны орындаумен байланысты дау-дамайларды реттеу тәртібін қамтиды. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. acentelik anlaşması, әзірб. agentliyi müqavilə, қырғ. агенттик келишим, өзб. agentlik shartnomasi |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | агенттік келісім |
| Ұсыныстар | агенттік келісім |