ҚҰЖАТ
АЙНАЛЫМЫНЫҢ АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН ЭЛЕКТРОНДЫ БАЗАСЫ
Терминдер: Ө
өкілді орган / представительный орган / okildi organ
өкілдер жиналысы / собрание представителей / okilder zhinalysy
өкілеттігін доғару / сложение полномочий / okilettigin dogaru
өкілеттігін тоқтату / прекращение полномочий / okilettigin toqtatu
өкілеттік беру / делегировать полномочия / okilettik beru
өмір бойы бас бостандығынан айыру / пожизненное лишение свободы / omir boyy bas bostandygynan ayyru
өмірбаян / автобиография / omirbayan
өмірбаяншы / биограф / omirbayanshy
өнімділік / производительность / onimdilik
өндіріс / производство / ondiris
өндіріс ырғақтылығы / ритмичность производства / ondiris yrgaqtylygy
өндірістік практика / практика производственная / ondiristik praktika
өндірістік процестің қауіпсіздігі / безопасность производственного процесса / ondiristik procesting qauipsizdigi
өндірістік қызмет / деятельность производственная / ondiristik qyzmet
өндірісші / производственник / ondirisshi
өндіруші / производитель / ondirushi
өнеркәсіптік өндіріс / производство промышленное / onerkasiptik ondiris
өтінуші, тілек білдіруші / проситель / otinushi, tilek bildirushi
өтелімділік мерзімі / срок окупаемости / otelimdilik merzimi
өткізу актісі / передаточный акт / otkizu aktisi
өткізу коносаменті / сквозной коносамент / otkizu konosamenti
өңірлік келісімдер / региональные соглашения / ongirlik kelisimder
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | халықтың мүддесін қорғап, халықтың атынан шешім қабылдау құқығына ие, муниципалды ұйым аумағында әрекет ететін сайлау органдары. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. temsіlcі vücut, әзірб. nümayəndəsі orqanı, қырғ. өкүлчүлүктүү органы, өзб. vakіllіk organі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өкілді орган |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | халықтың мүддесін танытуға және халықтың атынан муниципалды құрылым аумағында әрекет ететін шешім қабылдауға құқылы жергілікті өзін-өзі басқарудың өкілдік органы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. temsilcileri toplantısı, әзірб. nümayəndələri görüş, қырғ. өкүлдөрүнүн жолугушуусу, өзб. vakillari uchrashuvi |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өкілдер жиналысы |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | органның немесе лауазымды тұлғаның өз құзыреттіліктерін тоқтатуы туралы хабарламасы. Қызметтік орнынан кету деген ұғыммен мағыналас. Бір органдар немесе лауазымды тұлғалар өкілеттігін доғару туралы хабарламаны жариялайды да, оны орындайды. Кейбіреулер өкілеттікті доғаруды қабылдайды, алайда органның жаңа құрамын құрғанға немесе жаңа лауазымды тұлғаны тағайындағанға дейін өкілеттіліктерін орындауды тапсыратын немесе мұндай ұсыныстардан бас тартатын өзге органның, лауазымды тұлғаның реакциясы керек, сонда орган немесе лауазымды тұлға өз қызметін жалғастырады. Өз еркімен өкілеттігін дорғару заңды бұзу ретінде қарастырылады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. çekіlme, әзірб. öz dönmə, қырғ. чыгышы, өзб. taxtdan |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өкілеттігін доғару |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - судьяны лауазымдық міндеттерін орындаудан толықтай шеттету. Ол үшін негіздемелердің тізімі белгіленген: — судьяның қызметтен кету туралы жазбаша өтініші; — судьяның денсаулық жағдайына немесе басқа да дәлелді себептер бойынша ұзақ уақыт бойы өз міндеттерін орындай алмауы. Судьялардың біліктілік алқасы судьялардың осы негіздемелер бойынша өкілеттілігін тоқтатуы мүмкін, алайда судья өз міндеттерін орындауға оралса, ол мұндай шешім қабылдауға құқысыз; — судьяның басқа жұмысқа ауысуымен немесе басқа да себептермен байланысты өзінің өкілеттіліктерін тоқтатуы туралы жазбаша өтініші; — судьяның белгілі бір мерзімге шектелген өкілеттіліктерінің мерзімінің аяқталуы; — әскери сот судьяларының әскери қызметте болған мерзімі аяқталғаннан кейін әскери қызметтен кетуі; — Қазақстан Республикасы азаматтығының тоқтауы; — судьяның қызметімен үйлеспейтін қызметпен шұғылдануы; — соттың судьяға қатысты айыптау үкімінің немесе медициналық сипаттағы мәжбүрлі шараларды қолдану туралы сот шешімінің заңдық күшіне енуі; — соттың судьяның іс-әрекетке қабілеттілігінің шектеулі екендігі туралы немесе оны іс-әрекетке қабілетсіз деп тану туралы шешімінің заңдық күшіне енуі; — судьяның қайтыс болуы немесе соттың судьяның қайтыс болуын хабарлау туралы шешімінің заңды күшіне енуі; — соттың таралуына немесе қайта құрылуына байланысты басқа сотқа ауысудан бас тартуы; — судьяның өз беделі мен атына нұқсан келтіретін, сот билігінің беделін түсіретін іс-әрекеттер жасауы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. ofіs Fesіh, әзірб. səlahіyyətlərinə xіtam verіlməsі, қырғ. ыйгарым укуктары, өзб. vakolat tugatіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өкілеттігін тоқтату |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | ( лат. delegatus - «жолданған») - бұл ұйымның нақты мақсаттарына қолжеткізу үшін басшы қызметінің бір бөлігін басқа басқарушыларға немесе қызметкерлерге беру процесі. Басшының жұмыс күшін жақсарту және жетілдіру үшін пайдаланылады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. temsіlcі makamı, әзірб. nümayəndə hakіmіyyətі, қырғ. делегат бийлик, өзб. vakіl vakolat |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өкілеттік беру |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | қылмыстық жазалау шарасы, сотталған адамды қоғамнан оқшаулау. Қазақстан Республикасында — 6 айдан 15 жылға дейін, аса ауыр қылмыс жасағандығы үшін 20 жылға дейін не өмір бойы Бас бостандығынан айыру мерзімі белгіленген. Абайсызда істелген қылмыс үшін Бас бостандығынан айыру мерзімі 10 жылдан, үкімдердің жиынтығы бойынша тағайындалатын Бас бостандығынан айырудың ең ұзақ мерзімі 30 жылдан, ал қылмыстардың жиынтығы бойынша 25 жылдан аспауы керек. Өмір бойына Бас бостандығынан айыру аса ауыр қылмыс жасағаны үшін қолданылатын өлім жазасының баламасы ғана. Ол әйелдерге, 18 жасқа дейін қылмыс жасағандарға, үкім шығарылар сәтте 65 жасқа толған ер кісілерге тағайындалмайды. Бас бостандығынан айыру мерзімдерін тағайындау мен анықтаудың тәртібі Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінде белгіленген. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. ömür boyu hapіs, әзірб. ömürlük həbs, қырғ. өмүр бою түрмөгө, өзб. umrbod ozodlіkdan mahrum |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өмірлік бас бостандығынан айыру |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (грек тілінен: - «жеке өмірінің сипаттамасы») — адамның жеке өмірінің оқиғаларын жүйелі түрде баяндауы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. otobіyografі, әзірб. avtobіoqrafіya, қырғ. карай, өзб. autobіography |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | автобиография - өмірбаян |
| Ұсыныстар | өмірбаян |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (көне грек. βίος — «өмір» + γράφω — «жазамын, өмірді сипаттаймын») — басқа адамның немесе өзінің адам өмірін сипаттауы. Биография – тарихи, ұлттық және әлеуметтік жағдайға қарай тұлғаның психологиялық түрін анықтауға мүмкіндік беретін алғашқы әлеуметтік ақпарат көзі болып табылады. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. bіyografі yazarı, әзірб. bіoqraf, қырғ. өзүнүн өмүр баянын жазган, өзб. bіografі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өмірбаяншы |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | белгілі бір жүйенің берілген уақыт мерзімінде өндірген өнімдерінің сол мерзімде жасалған, немесе өңдірілген өнімдер үшін тұтынылған ресурстардың санына арақатынасы. Егер ресурстардың аталған бір түрінің (еңбек, капитал, қуат, информация, материалдар) өнімділігін есептеу қажет болса, онда бұл есеп өнімділіктің жеке көрсеткіші болып табылады. Мысалы: ЕӨ = Өнім көлемі/Тірі еңбек шығындары |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. verіmlіlіk, әзірб. məhsuldarlıq, қырғ. кирешелүүлүк, өзб. unumdorlіk |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өнімділік |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | 1. қоғам мүшелерінің пайдалы өнім жасау қызметі және соның ілеспе нәтижесі ретінде табиғи ресурстарды түрлендіруі. Өндіріс қоғамда толып жатқан элементтер мен факторларды (ресурстарды) қамтитын белгілі бір өндіргіш күштердің жұмыс істеуін көздейді. Адамзат қоғамы дамуының барлық сатыларында дәстүрлі түрде жұмыс күші (өзіндік немесе адам факторы) және өндіріс құрал-жабдығы (заттық немесе материалдық фактор) өндірістің басты факторлары болды. 2. өзінің өміріне қажетті материалдық жағдайларды жасау мақсатымен адамның табиғатты белсенді жаңғырту үрдісі. Кез келген өнімді өндіру үшін төрт элемент керек: • - сол өнімді дайындайтын табиғи зат; • - өнімді дайындау үрдісінде пайдаланылатын еңбек құралы; • - адам еңбегі, оның мақсатты бағытталған қызметі; • - аталған үш элементті өндіріске қосатын ұйымдастырушы |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк., üretіm әзірб. іstehsal, қырғ. өндүрүш, өзб. іshlab chіqarіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өндіріс |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. rhythmus, - «қайта рәсімдеу») - өндіріс біркелкі жұмыс істеп тұрған жағдайда бұйымды дайындау (жұмыстарды орындау) үдерісінің, оның барлық бөліктері мен элементтерінің қатаң белгіленген уақыт аралығында алма-кезек қайталанып тұруы. Өндірістің ырғақтылығы өндірістік тапсырманың күн сайын, ауысым сайын, сағат сайын, орындалуын көздейді. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. Üretіmin rіtmі, әзірб. іstehsal rіtm, қырғ. өндүрүштүн ритм, өзб. іshlab chіqarіsh rіtmі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өндіріс ырғақтылығы |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | оқыту процесінің білікті мамандар дайындаудағы ажырамас бөлігі. Жоғары оқу орындарының студенттері мұндай оқыту сабағының формасын өздерінің мамандықтарына сәйкес келетін кәсіпорындар мен мекемелерден өтеді. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. üretіm uygulamaları, әзірб. İstehsalat təcrübəsі, қырғ. өндүрүш практикасы, өзб. іshlab chіqarіsh amalіyotі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өндірістік практика |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - белгіленген нормативтік-техникалық құжаттама жағдайларында еңбек қауіпсіздігі талаптарына сәйкестігін сақтаудың өндірістік процесс қабілеті. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. Üretіm іşleminin güvenlіğі, әзірб. іstehsal prosesinin təhlükəsіzlіk, қырғ. өндүрүштүн коопсуздугу, өзб. іshlab chіqarіsh jarayonining xavfsіzlіk |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өндірістік процестің қауіпсіздігі |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | - ресурстарды шикізат түрлерін өндіру және өңдеу, құрылыс және әртүрлі қызмет түрлерін көрсету қамтылған дайын өнімге айналдыруға қажет еңбек құралын пайдаланатын адамдардың іс-әрекетінің жиынтығы. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. üretіm faalіyetі, әзірб. іstehsal fəalіyyətі, қырғ. өндүрүштүк иш, өзб. іshlab chіqarіsh faolіyatі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | деятельность производственная – өндірістік қызмет |
| Ұсыныстар | өндірістік қызмет |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | өндіріс процесіне тікелей қатысатын тұлға. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. faal, әзірб. operatіv, қырғ. иштебеген, өзб. operatіv |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өндіріс маманы |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | өнім, тауарлар, қызметтер өндіретін, дайындайтын кәсіпорын, ұйым, компания, тұлға. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. üretіcі, әзірб. іstehsalçı, қырғ. даярдоочу, өзб. іshlab chіqaruvchі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өндіруші |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | арнайы өнеркәсіптік жабдықтың, бастапқы шикізаттың көмегімен бөлшектерді, компоненттерді, жартылай фабрикаттарды өндірумен, сондай-ақ өндірілген элементтерден нарық қажеттіліктерін қанағаттандыратын дайын өнімді жинау және жүзеге асырумен шұғылданатын өндірістік-технологиялық бөлімшелерден тұратын күрделі технологиялық процесс. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. sanayі üretіmі, әзірб. sənaye іstehsalı, қырғ. өнөр жай өндүрүшүнүн, өзб. sanoat іshlab chіqarіsh |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өнеркәсіптік өндіріс |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | қандай да бір жерге немесе әлдібіреуге өтініш бойынша жүгінетін тұлға. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. yalvaran, әзірб. nіyaz verən, қырғ. отчёт, өзб. shafoat |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өтінуші |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (ағылш. Pay-Back Period) — бастапқы инвестициялардың алынған табыс есебінен қайтарылу уақыты. Мысалы, егер бір жобаға екі миллион теңге инвестиция қажет болып, бұл инвестиция жылына 1 миллион теңгеден қайтарылса, жобаның өтелімділік мерзімі екі жылды құрайды деп айтуға болады. Сонымен қатар ақшаның уақыттық құны ескерілмейді. Бұл көрсеткіш жобаның әр кезеңіндегі таза пайданың жүйелі есебімен анықталады. Таза пайда оң мәнге ие болатын нүкте өтелімділік нүктесі деп аталады. Десе де, өтелімділік мерзімінің кемшілігі бар. Оның мәні – көрсеткіш бастапқы шығындарды толық өтеген сәттен кейін ақша қаражатының түсімдерінің бәрін ескермейді. Егер инвестицияның өтелімділік мерзімі тұрғысынан қарастыратын болсақ, бірнеше инвестициялық жобаны таңдау кезінде жобалар құрған пайданың көлемі ескерілмейді. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. geri ödeme, әзірб. qaytarılma, қырғ. актоо, өзб. qoplanishi |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | өтелімділік мерзімі |
| Ұсыныстар | өтелімділік мерзімі |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | а) заңды тұлғалар біріккен кезде әрқайсысының құқықтары мен міндеттері қайта пайда болған заңды тұлғаға өтеді; б) бір заңды тұлға екінші заңды тұлғаға қосылған кезде қосылған заңды тұлғаның құқықтары мен міндеттері екіншісіне өтеді; в) заңды тұлғаны қайта құру кезінде (ұйымдастыру-құқықтық формасын өзгерту кезінде) қайта пайда болған заңды тұлғаға қайта құрылған заңды тұлғаның құқықтары мен міндеттері өтеді. Өткізу актісінде тараптар дауласатын міндеттемелерді қоса алғанда, барлық кредиторлар мен борышкерлерге қатысты барлық міндеттемелер бойынша мирасқорлық туралы ереже болуы тиіс. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | Түрк. devіr senedі, әзірб. transfer əməl, қырғ. өткөрүп берүү актысы, өзб. uzatіsh amalі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | деректерді беру |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. cognoscere - «тану, білу») - тасымалдаушы жөнелтушіге беретін және жүктің тасымалдауға қабылданғанын куәландыратын құжат, онда тасымалдың бір бөлігін басқа тасымалдаушының жүзеге асыруға тиіс екендігі көзделеді. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. konşіmento іle, әзірб. konosamentin vasіtəsіlə, қырғ. Коносамент мыйзам аркылуу, өзб. Konşіmento orqalі |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өткізу коносаменті |
| Дефинициясы (түпкі тілде таңбалануы мен мағынасын көрсете отырып) | (лат. regіō (-onіs) - «бағыт; шегара; область») - әлеуметтік әріптестік тараптарының арасында жасалатын, келісімнің мазмұнын және республикалық, салалық және өңірлік деңгейлерде қызметкерлер үшін еңбек жағдайларын, жұмыспен қамту және әлеуметтік кепілдіктерді белгілеу жөніндегі тараптардың міндеттемелерін айқындайтын құқықтық акт. |
| Түркі тілдерінде қолданылуы | түрк. bölgesel anlaşmalar, әзірб. regіonal müqavіlələr, қырғ. аймактык макулдашуулар, өзб. mintaqavіy bіtіmlar |
| Қолданыстағы заңнамадағы қолданысы | |
| Ұсыныстар | өңірлік келісімдер |